«Ποιο είναι επιτέλους αυτό το αναθεματισμένο νόημα;» αναρωτιόταν επιτακτικά η ηρωίδα ενός απ΄ τα βιβλία που συνόδεψαν τις διακοπές μου το περσινό καλοκαίρι. Το ερώτημά της εντυπώθηκε εμμονικά στο μυαλό μου και μπερδεύτηκε μέσα στα πράγματα της καθημερινότητάς μου, μέχρι που ένα βράδυ συναντήθηκε απρόσμενα με την παραίνεση του Ελύτη «έχεις πολλά να μάθεις αν στο ασήμαντο εμβαθύνεις» που πολλά χρόνια τώρα με σπρώχνει να εστιάζω τον φακό μου στην αιώρα του κόσμου και να ακροβατώ επάνω στα λαθραία ίχνη που τα ασήμαντα της ζωής αφήνουν στην αυλόπορτα της ψυχής μας.

Οι στιχομυθίες ανάμεσα στην ηρωίδα και τον ποιητή, που ταξίδεψαν και τα δικά μου ερωτήματα, έρχονται σήμερα να καλέσουν κι εσάς σ΄ αυτό το φωτογραφικό ταξίδι που αποπειράται να αποτυπώσει εντυπώσεις και παραλειπόμενα από τον διάπλου του μεγάλου ποταμού του κόσμου. Στην μία όχθη, οι στιγμές που «το αναθεματισμένο νόημα» έρχεται και υψώνει επιτακτικά τον τόνο της φωνής του, απαιτεί στην μοιρασιά τον πρώτο ρόλο, ταλανίζει την καρδιά μας με τις αποχρώσεις της βαθιάς αμφιβολίας. Στην άλλη όχθη, οι στιγμές που η ματαιότητα λαγοκοιμάται, τα τρικυμιώδη της ξεσπάσματα καταλαγιάζουν και η ψυχή μας λούζεται ανέμελη μες την απρόσκοπτη χαρά της ομορφιάς και της σιωπηλής αρμονίας του κόσμου.

Καλό ταξίδι!

Ένας από τους λόγους που μου αρέσουν τα σημειωματάρια είναι ότι δέχονται μέσα τους, με ιδιαίτερη ευχαρίστηση, τις ερωτηματικές προτάσεις. Κι ένας άλλος είναι ότι δείχνουν αμέριστη αποδοχή απέναντι στις ατέλειες -από τα κολλυβογράμματα ξεκινώντας και φθάνοντας μέχρι το ασυνάρτητο των συλλογισμών σου. Καλοδέχονται ακόμη και σκόρπιες λέξεις, μισοτελειωμένες φράσεις, συνθηματικά μότο και γενικώς όλα τα αδέσποτα που μπορεί να έχουν, καθοδόν, τραβήξει την προσοχή σου.

Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που τα σημειωματάρια ανταλλάσσουν την θερμή τους χειραψία με τις λέξεις, υποδέχονται και τις εικόνες. Κι έτσι, μπορούν να γίνουν μία εξαίρετη παρέα, στις περιόδους που οι βαθιές ρυτίδες στην επιφάνεια της πραγματικότητας στρέφουν τον φωτογράφο σε πιο υπόγειες διαδρομές, προκειμένου να αναζητήσει τα λαθραία εκείνα ίχνη που η αφανής –και πιο στέρεα- πλευρά του κόσμου συνηθίζει να αφήνει, αθόρυβα και σιωπηλά, στην αυλόπορτα της ζωής μας.

Ένα τέτοιο σημειωματάριο, γραμμένο σε στιγμές που η ματαιότητα λαγοκοιμόταν, αποκαλύπτοντας έτσι, άθελά της, την απρόσκοπτη ομορφιά που κρύβεται συχνά μέσα στο τίποτα και στο μηδέν αυτού του κόσμου,

σας προσκαλώ να ξεφυλλίσουμε σήμερα μαζί -αφήνοντας για λίγο στην άκρη το αναθεματισμένο νόημα και όλα όσα ταλανίζουν την ψυχή μας με τις αποχρώσεις της βαθιάς αμφιβολίας…

1. Ένα ξερό φύλο καθρεφτίζεται στα νερά του ποταμού Σπρέε

2. Ένα παιδί ρίχνει το βλέμμα του στη θάλασσα της Ναυπάκτου.

3. Παρέα παιδιών χορογραφεί το παιχνίδι της στην αμμουδερή πλατεία της Ερεσού

4. Τα παιδιά του Λεοντείου παίζουν θέατρο –μεταξύ των θεατών και ο Ντάστιν Χόφμαν

5. Μια αφανής αράχνη πλέκει τον ιστό της

6. Νούφαρα κόκκινα υπάρχουν;

7. Παραμορφώσεις οφειλόμενες σε αντικατοπτρισμούς -στην πλατεία της Δρέσδης

8. Μια βραδιά παρέα με το τραμπολίνο -στο πάρκο Τρίτση 

9. Οι αφίσες επηρεάζουν τους ζωντανούς περιπατητές ή το αντίστροφο;

10. Καφενείο στο λιμάνι της Χίου –κι εγώ στο πλοίο

11. Καταστρωματικός παρατηρητής του κόσμου

12. Ένα παράθυρο ανοιχτό -στην θεατρικότητα της ζωής

13. Gay περηφάνια –για όλους

14. Καθρέφτης εποχής (κατά το ταινία εποχής)

15. Οικοσκευή σκυλιού 

16. Νυχτερινός φωτισμός

17. Κολώνα της ΔΕΗ πυρπολεί τα στάχυα

18. Εβραϊκό μουσείο στην οδό Lindenstraße 9-14

19. Αντανάκλαση –στον ίδιο ποταμό με το ξερό φύλλο

20. Ξερό κλαδί

21. Ερημοκλήσι 

22. Επίδειξη σκιάς

23. Τα φαντάσματα του Ρίο –πριν το Αντίρριο

24. Φανοστάτες

25. Νυχτερινό

26. Υδάτινες διαδρομές

27. Βάρκα με κομμένο σχοινί

28. Πανσέληνος -χωρίς λυκάνθρωπο

29. Μορφάζω

30. Ένα ή δύο ζευγάρια κολυμπούν στα νερά του Αγίου Νικήτα;

31. Το μαύρο κουτί και η χαρμολύπη

32. Διασχίζοντας τον ποταμό –της λατρεμένης Ξάνθης 

Η γοητευτική συνταγή των γιατρών αλλοτινής εποχής «Αλλάξτε ατμόσφαιρα, θα σας κάνει καλό», που ξανάφερε στη μνήμη μου ο Πονταλίς με τα «Παράθυρα» του, ήταν το έναυσμα για ένα μακροήμερο ταξίδι στο Βερολίνο, το φθινόπωρο του 2007.

Με την ελπίδα να ανταμώσω αντίδοτα και γιατροσόφια, που χρειαζόμουνα κατεπειγόντως εκείνη την περίοδο, «για να αντέξω τη θλίψη του άρρωστου καιρού μας», πήρα τα πράγματα απ΄την αρχή και τα ταξίδεψα σ΄έναν δημοφιλή προορισμό, παρέα με τη μηχανή μου.

Το Βερολίνο και η περιρρέουσα ατμόσφαιρά του στάθηκε ένας τόπος φιλικός, μια πόλη στοργική που έστειλε την «κρίση» μου να βυθιστέ με ραθυμία στις σιωπές και τα αποσιωπητικά της. Της δάνεισε καθρέφτες για να δει το πρόσωπό της, της χάρισε τραμπάλες και τσουλήθρες για να παίξει με το φως και τις σκιές της, της γνώρισε την τέχνη για να ανοίξει τα κλειστά τς τα παράθυρα, της άναψε τα φλας της για να παρακάμψει τους ανοιχτούς λογαριασμούς με τη ζωή της Αθήνας.

Κι αν αληθεύει πως οι τόποι είναι κατά το μάλλον αφορμή για ν΄αντικρίσει τα χίλια πρόσωπά της η ψυχή μας, τότε ίσως να παίξει έναν τέτοιο ρόλο και για σας η συνάντηση με τα «Παράθυρα στο φως και στη σκιά του Βερολίνου».

Φεβρουάριος 2010

Ήθελα πάντα να επισκεφθώ την Πόλη. Kι η επιθυμία αυτή έγινε ακόμη πιο έντονη μετά τη συνάντησή μου με τις φωτογραφίες του Αρά Γκιουλέρ και τις εκμυστηρεύσεις του Ορχάν Παμούκ για τη μελαγχολική ατμόσφαιρα της Πόλης.

Πολλές φορές είχα προγραμματίσει το ταξίδι, όμως, κάθε φορά, κάτι συνέβαινε και αναβαλλόταν. Ώσπου, το περασμένο καλοκαίρι, μετά από μια αναπάντεχη κακοκαιρία στην προσωπική μου ζωή, κάτι μέσα μου με οδήγησε παρορμητικά προς τα νερά του Βοσπόρου. Επέλεξα να ταξιδέψω οδικώς, καθώς πίστευα ότι η συνεχής (μετα)κίνηση, η εναλλαγή των τοπίων και η σιωπή θα συντρόφευαν με τον καλύτερο τρόπο το νωπό ακόμη πένθος μου.

Σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού φωτογράφιζα, απλά και μόνον γιατί ήταν το μόνο που με παρηγορούσε.

Μήνες μετά την επιστροφή μου στην Αθήνα, όταν έριξα ξανά το βλέμμα μου στις φωτογραφίες του ταξιδιού, είδα πως η Πόλη μου είχε δώσει την ευκαιρία να «ακουμπήσω» στα τοπία της, στα πρόσωπα των άγνωστων ανθρώπων, στους δρόμους και στα καλντερίμια της, στους νυχτερινούς φωτισμούς, στην ιδιόμορφη αρχιτεκτονική των παλαιών και σύγχρονων κτισμάτων το κάθε βήμα της μαιανδρικής και μπερδεμένης διαδρομής που είχε γράψει μέσα μου ο πόνος.

Η μελαγχολία της Πόλης στάθηκε παρηγορητική στη φάση που βρισκόμουν, καθώς ταίριαξε με την ατμόσφαιρα που ένιωθα μέσα μου. Οι αντιθέσεις και οι αντιφάσεις της, έτσι καθώς έψαχναν να βρουν την χαμένη τους ισορροπία, αγκάλιασαν λες και τα δικά μου ακραία, λόγω πένθους, συναισθηματικά καιρικά φαινόμενα, λειαίνοντας κάπως την τραχειά τους επιφάνεια. Κι έτσι, χωρίς να το καταλάβω, η οικειοποίηση που μου επέτρεψε το «πνεύμα» της Πόλης ενστάλαξε, δειλά-δειλά, μέσα μου, τη διάθεση για ζωή, εξορίζοντας, με ήρεμο και αθόρυβο τρόπο, το συναισθηματικό τοπίο που πριν όριζε η απώλεια.

Έτσι κάπως η Κωνσταντινούπολη έγινε η δική μου πόλη. Η ιστορία της συναντήθηκε με τη δική μου προσωπική ιστορία, βάζοντάς με να σκεφθώ πως, ίσως, η μεγαλύτερη ευεργεσία που μπορεί να προσφέρει η τέχνη να είναι αυτή η δυνατότητα που μας δίνει να αφηγηθούμε τη δική μας προσωπική ιστορία και να συμφιλιωθούμε με άγνωστα ή «απορριμμένα» κομμάτια του εαυτού μας, ακόμη κι όταν, επιφανειακά τουλάχιστον, καταπιανόμαστε με τις ιστορίες της ζωής των άλλων ή αποτυπώνουμε στα φωτογραφικά μας καρέ τα πράγματα του έξω κόσμου.

Ίσως, αν είχα επισκεφθεί την Πόλη σε μια διαφορετική προσωπική φάση, να αποτύπωνα άλλα πράγματα στα καρέ μου. Ίσως, πάλι, να έριχνα το βλέμμα μου και στα ίδια, από μιαν άλλη όμως οπτική γωνία, αφού στις φωτογραφίες αποτυπώνει κανείς τον κόσμο που έχει μέσα του κι αφού «η πόλη, η κάθε πόλη, πέραν από μας δεν έχει άλλο κέντρο».

Μια από τις πιο αγαπημένες μου λέξεις στη φωτογραφική ορολογία είναι η λανθάνουσα εικόνα. Με γοητεύει η ιδέα ότι οι εικόνες προϋπάρχουν σε μια άλλη μορφή, άυλη, μέχρι να έρθει η ώρα τους να γίνουν ορατές. Η τεχνολογία βέβαια έχει παραγκωνίσει αυτή την έννοια, μια και τώρα πια δεν δίνει στη φωτογραφία την ευκαιρία να κυοφορηθεί, σαν άλλο έμβρυο, μέσα σε μια λανθάνουσα υπόσταση της ύπαρξής της, όμως πειράζοντας λίγο το περιεχόμενο της λέξης μπορούμε να πούμε πως η λανθάνουσα εικόνα είναι εκείνη η ανείπωτη ατμόσφαιρα που προϋπάρχει μέσα στην ψυχή του φωτογράφου καθώς περιπλανιέται μέσα στις γειτονιές του κόσμου αναζητώντας την όψη της εσωτερικής του φωνής.

Μέσα σε αυτό το προσωπικό σημειωματάριο, των όψεων της δικής μου εσωτερικής φωνής, ανατρέχω κάθε φορά που νιώθω την ανάγκη για ένα έρεισμα, προκειμένου να αντιμετωπίσω τις προκλήσεις που φέρνουν στη ζωή μου οι πιο άνυδρες εποχές.